حمام روانی چیست؟

یکی ازشایع‌ترین احساسات ما در زندگی، احساس غم و اندوه است. سن و سالش فرقی ندارد، اما آزار دیگری، یک آرزوی دست‌نیافته، عشق ازدست رفته، شغل رهاشده، روز‌های ابری پاییز و زمستان و خیلی بهانه‌های دیگر پیدا می‌کنیم تا گاهی غمگین باشیم. همه این اتفاقات ساده ممکن است اینقدر در ذهن و فکر ما بمانند گویی که خیال خارج‌شدن از وجود ما را ندارند. براساس آخرین آمار‌های سازمان بهداشت جهانی نزدیک به ۳۲۲ میلیون نفر در جهان از افسردگی رنج می‌برند. افسردگی یک بیماری فراگیر است و امکان ابتلای به آن در تمام سنین وجود دارد. خودکشی بر اثر افسردگی در افراد بین پانزده تا بیست‌ونه ساله دومین عامل مرگ و میر در جهان شناخته می‌شود. کارشناسان بر این باورند که افسردگی می‌تواند در دهه‌های آینده تبدیل به بزرگ‌ترین چالش بشری شود؛ با این حال، خبر خوب این است که افسردگی پیشگیری و درمان می‌شود. اولین سؤال این است که تعریف افسردگی چیست و با وجودی که بسیار ساده به نظر می‌رسد، پاسخ آن چندان واضح نیست. منابع مختلف، برای تعریف افسردگی و توصیف ویژگی‌های انسان افسرده از نشانه‌های متفاوتی استفاده کرده‌اند. اما برمبنای «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا DSM» که معتبرترین منبع برای تعریف و تشخیص اختلالات روانی محسوب می‌شود، آمده‌است: «ویژگی مشترک همه انواع اختلالات افسردگی (Depression Disorders) این است که فرد، از نظر خُلق وضعیتِ غمگینی، احساس تهی‌بودن یا زودرنجی را تجربه می‌کند. ضمن اینکه تغییرات جسمی و ذهنی نیز با این حال خلقی همراه می‌شوند؛ به طوری که بر توانایی فرد برای عملکرد متعارف، تأثیر [منفی]می‌گذارند.» زمانی که این احساس غم و اندوه شدید شود و ناتوانی در انجام امور روزمره دو هفته یا بیشتر ادامه یابد، فرد مبتلا به افسردگی است. کسالت و نداشتن انرژی، تغییر در اشتها یا الگوی خواب، اضطراب، احساس بی‌ارزشی و فکر خودآزاری و خودکشی ازجمله علائم افسردگی به شمار می‌آید و می‌تواند کل اعضای خانواده را تحت‌تأثیر قرار دهد. افسردگی افراد را دچار مردد بودن هنگام تصمیم‌گیری، بی‌قراری، احساس پوچی و بی‌ارزش بودن نسبت به خود و دیگران، احساس گناه، ناامیدی و خودآزاری و تصمیم به خودکشی می‌کند. شاید در زندگی روزمره به خیلی‌ها یا حتی خودمان انگ افسردگی بزنیم، اما چندنکته را به خاطر داشته‌باشید. اول اینکه تفاوت غمگینی و دلمردگی یا احساس اندوه پس از ازدست‌دادن یک عزیز با اختلال افسردگی در مدت زمان آن است. البته تفاوت‌هایی در انواع افسردگی هست، اما به طور نمونه باید شامل ویژگی‌هایی باشد که به مدت حداقل ۲ هفته ادامه پیدا کند همچون خلق افسرده در بخش عمده‌ای از روز و تقریبا هرروز که روان‌شناس آن‌ها را بررسی می‌کند. دوم اینکه اختلال افسردگی شامل افسردگی خلق اخلالگر، اساسی (ماژور)، مداوم (افسرده‌خویی)، ملال پیش از قاعدگی، ناشی از مواد یا دارو، ناشی از بیماری‌های جسمی دیگر، افسردگی مشخص دیگر و افسردگی نامشخص هستند. پس تشخیص روحیات غمگینی یا خلق پایین کافی نیست و باید نوع بیماری از سوی درمانگر مشخص شود. از سوی دیگر عوامل زیادی از ژنتیک گرفته تا عوامل محیطی در بروز افسردگی افراد موثر است. نکته دیگر این که بخشی از بیماران مبتلا به افسردگی به‌تدریج بهبود پیدا می‌کنند و بخشی به مشاوره و درمان دارویی نیاز دارند. پژوهش‌ها گواه این هستند که افسردگی و اضطراب و سایر اختلالات با دارودرمانی تنها معالجه نمی‌شوند. درنهایت توصیه من این است که درصورت داشتن یکی از چند مورد از نشانه‌های افسردگی با روان‌شناس صحبت کنید. هرچند توصیه کلی متخصصان این است که همه افراد همچون استحمام بدن نیاز به «حمام روانی» دارند. یعنی در هر مرحله از زندگی که هستید یک روان‌شناس درکنار خود داشته‌باشید.